Geneza WIN (skrót)

Zrzeszenie Wolność i Niezawisłość (inna używana nazwa to „Wolność i Niepodległość” ). Pełna nazwa organizacji to: Ruch Oporu bez Wojny i Dywersji „Wolność i Niezawisłość”. WIN to cywilno-wojskowa organizacja antykomunistyczna, założona 2 września 1945 r. w Warszawie. Powstała na bazie Delegatury Sił Zbrojnych na Kraj oraz Armii Krajowej. Przejęła po nich strukturę organizacyjną, kadry, majątek a także częściowo oddziały leśne. Dowódcy obszarów Delegatury Sił Zbrojnych na Kraj zostali prezesami obszarów WiN.
Prezesami WIN byli:

• od 2 września 1945 do 5 listopada 1945 płk Jan Rzepecki
• od 5 listopada 1945 do 5 listopada 1945 (w tym samym dniu aresztowany) ppłk Jan Szczurek-Cergowski
• od listopada 1945 do 18 października 1946 płk Franciszek Niepokólczycki
• od października 1946 do 5 stycznia 1947 ppłk Wincenty Kwieciński
• od stycznia 1947 do 27 listopada 1947 ppłk Łukasz Ciepliński
• do 28 grudnia 1952 Józef Kowalski „Kos”, będący jednocześnie funkcjonariuszem Urzędu Bezpieczeństwa

Początkowym założeniem WIN na początku było niedopuszczenie do zwycięstwa wyborczego komunistów po zakończeniu II wojny światowej. Dopuszczano także możliwość zbrojnej obrony. Mimo deklarowanego cywilnego charakteru organizacja posiadała silne oddziały zbrojne, zwłaszcza w obszarze centralnym w okręgach białostockim i lubelskim. W 1946 r. nowe kierownictwo WiN podporządkowało organizację rządowi emigracyjnemu i Naczelnemu Wodzowi Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie oraz ograniczyło wsparcie dla Polskiego Stronnictwa Ludowego. Od początku do końca rzeczywistego istnienia WiN organizacją kierowali byli oficerowie Armii Krajowej. WiN dzieliła się początkowo na 3 obszary: Zachodni z siedzibą w Poznaniu Centralny z siedzibą w Warszawie i Południowy z siedzibą w Krakowie. Obszary były podzielone na kilkanaście okręgów. WiN domagała się, by Armia Czerwona i NKWD opuściły obszar Polski. Organizacja odrzucała kształt granicy wschodniej, ustalony w Jałcie. Organizacja sprzeciwiała się także prześladowaniom politycznym i czynionej przez wojska radzieckie dewastacji kraju. Członkowie WiN chcieli stworzyć wspólną armię,

uniezależnić się politycznie od Związku Radzieckiego, uspołecznić duże przedsiębiorstwa i zakłady pracy. W hasłach organizacji pojawiały się też postulaty powszechnej edukacji i reformy rolnej – mimo to organizacja w referendum 1946 r.wzywała do odrzucenia reformy rolnej i nacjonalizacji przemysłu. Jesienią 1946 r. w kierownictwie organizacji ostatecznie zwyciężyła teza o zbliżaniu się III wojny światowej i konieczności przygotowania się do niej. W związku z tym w styczniu 1947 r. kierownictwo WiN wezwało PSL do bojkotu wyborów do Sejmu Ustawodawczego. Zrzeszenie od początku stanowiło dla władz komunistycznych przeszkodę w realizacji planów politycznych ZSRR wobec Polski. To WiN poinformowała Radę Bezpieczeństwa Organizacji Narodów Zjednoczonych o fałszerstwach wyborczych, popełnionych podczas referendum ludowego.
Organizacji nie udało się odeprzeć działań służb bezpieczeństwa. W 1945 aresztowano m.in. pierwszego prezesa WiN, płk. Jana Rzepeckiego i wszystkich dowódców obszarów, zaś w październiku 1946 r. schwytano jego następcę płk. Franciszka Niepokólczyckiego. Oddziały leśne (partyzanckie) WiN rozbijały więzienia, atakowały posterunki MO i ORMO, prowadziły walkę zbrojną z oddziałami wojska, zabijały osoby współpracujące z władzą komunistyczną i członków PPR, traktując to jako obronę przed terrorem. Zwalczano wspierających władze starostów, wójtów i sołtysów. Wobec utraty jesienią 1945 r. kasy organizacji i znikomego finansowania zagranicznego oddziały WiN dla zdobycia środków materialnych na działalność prowadziły tzw. akcje dochodowe, które władza ludowa wykorzystywała do szerzenia propagandy o bandyckim charakterze organizacji.

Organizacja została dość łatwo zdekonspirowana przez UB. Jesienią 1945 r. aresztowano prezesa WiN płk. Jana Rzepeckiego i innych przywódców organizacji. Kolejne kierownictwa aresztowano co kilka miesięcy – organizacja miała w okresie swojego istnienia 4 prezesów i 2 p.o. prezesa. Od wiosny 1948 r. organizacja znajdowała się pod kontrolą Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego przy pomocy przewerbowanych oficerów WiN i AK oraz infiltracji agentów bezpieki do WIN. Doszło do tego, że w 1952 r. prezesem WIN został Józef Kowalski, będący funkcjonariuszem bezpieki, podający się za byłego oficera AK ps. „Kos”. Rozpoczęły się aresztowania i procesy oraz sukcesywna likwidacja organizacji, która w 1953 r. praktycznie przestała istnieć.

Źródło: Encyklopedia Wikipedia