Franciszek Mróz

Urodzony 10 grudnia 1910 r. w Skrzynce (pow. myślenicki), ps. „Halniak”, „Żółw”, „Bóbr”, „Dziadek”.

W latach 1932-33 służył w wojsku, w 26 pułku piechoty we Lwowie, gdzie dosłużył się stopnia plutonowego. Po zwolnieniu z wojska powrócił do rodzinnej miejscowości, gdzie prowadził winnicę i niewielki sklep. Uczestniczył w wojnie obronnej 1939 r. i po jej zakończeniu, uniknąwszy niewoli wrócił do Skrzynki, gdzie zajął się prowadzeniem gospodarstwa.

W 1942 r. został zaprzysiężony w skład Armii Krajowej i i został dowódcą terenowej struktury AK w rejonie Dobczyc, przybierając pseudonim „Żółw”. W 1943 r. stworzył oddział partyzancki „Żółw”. Oddział ten wszedł w skład zgrupowania partyzanckiego AK „Kamiennik” we wrześniu 1944 r. i brał udział w bojach z Niemcami jesienią 1944 r. W jednej z bitew Mróz został poważnie ranny, co wyeliminowało go z walk do końca wojny. We wrześniu 1945 r. ujawnił się z działalności w AK. Po powstaniu mikołajczykowskiego PSL włączył się w działalność polityczną tego ugrupowania, jednocześnie nawiązując kontakt ze strukturami Zrzeszenia „Wolność i Niezawisłość”. Na polecenie byłego dowódcy z okresu działalności w AK – Juliusza Oczki stworzył oddział partyzancki WiN, który od nowego pseudonimu Mroza został nazwany „Bóbr”. Oddział ten zabezpieczał m.in. słynną akcję uwolnienia więźniów więzienia św. Michała w Krakowie 18 sierpnia 1946 r. Wskutek działań agentów UB oddział został rozbity aresztowaniami w październiku-listopadzie 1946 r. Samemu Mrozowi udało się jednak uniknąć aresztowania i pozostać w ukryciu. .

Nie skorzystał z amnestii na wiosnę 1947 r. i we wrześniu tego roku przystąpił do grupy Józefa Miki ps. „Wrzos”, zasilając ją m. in. w broń oraz sprawdzoną sieć współpracowników. Został nieformalnym zastępcą Miki, mimo starszego wieku i większego doświadczenia konspiracyjnego.

Ujęty w Winiarach 10 października 1950 r. – 4 dni po aresztowaniu Miki – w wyniku tej samej gry kombinacyjnej, prowadzonej przez krakowski WUBP.

12 maja 1951 r. skazany na 3-krotną karę śmierci przez Wojskowy Sąd Rejonowy w Krakowie w składzie: kpt. Tadeusz Makowski – przewodniczący, kpr. Zdzisław Piotrowski i st. strz. Dariusz Marczewski – ławnicy.

Zastrzelony 25 czerwca 1951 r. w więzieniu Montelupich przez ppor. Władysława Dąbrowskiego – kierownika działu specjalnego w więzieniu i pochowany razem z Józefem Miką we wspólnej mogile na cmentarzu Rakowickim w Krakowie, kwatera LXXXIV, rząd 2, miejsce 20.

Zrehabilitowany 24 października 1996 r. postanowieniem Sądu Wojewódzkiego w Krakowie.

Źródła:
IPN Kr 428/389