Grupa „Stalingrada”

Działalność grupy „Stalingrada” nie dość dokładnie wpisuje się w konwencje tego portalu, gdyż dotyczący ona przede wszystkim terenu ziemi brzeskiej. Ponieważ jednak grupa dokonywała akcji zbrojnych także na terenie Bocheńszczyzny autor uznał, że i o niej należy wspomnieć, tym bardziej, że wokół zarówno samej postaci dowódcy, jak i całej działalności grupy do dzisiaj trwa gorący spór.

Ten, dość barwny, bo związany z przełomową bitwą na froncie wschodnim, pseudonim przyjął sobie urodzony 20 marca 1905 r. w Maszkienicach (pow. Brzesko) Władysław Drąg, Do wybuchu wojny pracował na swoim gospodarstwie rolnym. Udzielał się też politycznie, był członkiem Stronnictwa Ludowego. Gdy wybuchła wojna, wstąpił do Batalionów Chłopskich. Pełnił funkcję zastępcy komendanta oddziału dywersyjnego BCh-LSB (Ludowa Straż Bezpieczeństwa) Władysława Grzesika ps. „Sęp”, podległego bezpośrednio brzeskiemu komendantowi powiatowemu BCh Pawłowi Chwale, ps. „Skory”. Do jego obowiązków należało m.in. wykonywanie wyroków śmierci na osobach podejrzewanych o współpracę z Niemcami. Zastrzelił m. in. dowódcę oddziału szturmowego BCh Franciszka Szczepanika, choć fakt współpracy tego ostatniego z Niemcami do dzisiaj budzi wątpliwości. Okupacyjną epopeję zakończył w stopniu sierżanta.

Po wyparciu Niemców z Brzeska Drąg znalazł się w tej grupie ludowców, która poszła na współpracę z nowymi władzami. Natychmiast wstępuje do PPR i zaczyna pracę w brzeskim UB. Szybko awansuje na kierownika referatu IV. Z tego okresu znane są dokumenty, świadczące o uczestnictwie przez niego w szykanowaniu byłych AK-owców – brał m. in. udział w zatrzymaniu por. Floriana Filipa, dowódcy brzeskiej placówki AK w czasie okupacji. Współpraca Drąga z UB skończyła się w maju 1945 r., prawdopodobnie wskutek osobistych nieporozumień z szefem brzeskiego PUBP Edwardem Golebem. Po zwolnieniu z UB wraca do swych rodzinnych Maszkienic. 23 czerwca 1945 r. Drąg z wraz ze swym dawnym przełożonym z okresu okupacji Pawłem Grzesikiem, bierze udział w akcji na Urząd Skarbowy w Brzesku, w wyniku czego przejęto ponad 2,3 mln zł. Akcja zostaje wykonana przez oddział pod dowództwem Antoniego Trzepli, ps. „Krakus” na rozkaz byłego dowództwa BCh rejonu brzeskiego.

8 lutego 1946 r do Maszkienic przyjechało 3 żołnierzy WP, aby aresztować ukrywającego się dezertera z wojska, który był sąsiadem Drąga. Gdy żołnierze zbliżyli się do zabudowań, w których przebywał uciekinier, wszczęto alarm, a w ich kierunku posypały się strzały. Strzelali Drąg i Stanisław Skokoń. W wyniku strzelaniny jeden z żołnierzy został ciężko ranny. Za ten czyn obaj zostali aresztowani przez brzeskie UB i przetrzymywani w jej siedzibie przy ul. Kościuszki. Pod koniec miesiąca Drąg był już z powrotem na wolności, uciekając przez wykonany własnoręcznie wyłom w więziennym murze. Wkrótce Drąg dobiera sobie 5 kolejnych ludzi, znanych mu jeszcze z okresu walki pod komendą „Sępa”. Co charakterystyczne – dwu z nich miało już z sobą pracę w organach UB, dokąd wstąpili po zakończeniu wojny. Byli to: Paweł Pęcak, ps. „Iskra” (w PUBP Brzesko do stycznia 1946 r.) oraz Władysław Kimstacz, ps. „Kilometr” (w organach bezpieczeństwa publicznego służył do grudnia 1945 r.) Także zastępca „Stalingrada”, Władysław Grzesik, również miał za sobą epizod pracy dla komunistów – ten dla odmiany służył w MO, będąc do maja 1945 r. komendantem posterunku milicji w Borzęcinie. Skład grupy uzupełniali: Wawrzyniec Drabik i Jan Wojciaszek ps. „Szczupak”. W różnych okresach działania skład grupy był uzupełniany o jeszcze innych 7 osób, zatem całkowita liczebność grupy „Stalingrada” wynosiła 13 ludzi.